Tramwaje. Kolejny rok pod znakiem inwestycji

Założony okres realizacji inwestycji z poprzedniej perspektywy unijnej upłynął wraz z 2023 rokiem Miasta, tak jak poprzednio, chętnie korzystały z finansowania zewnętrznego. Praktycznie we wszystkich ośrodkach w ramach minionego budżetu realizowane były spore inwestycje tramwajowe. Dużo prac przypadło na końcówkę perspektywy unijnej, a niektóre – przesunęły się na ten rok.

Bydgoszcz

Bydgoskie inwestycje nie były tak imponujące, jak budowa – jeszcze w ramach wcześniejszej perspektywy – trasy do Fordonu. Pod koniec 2020 r. otwarto łącznik tramwajowy wzdłuż ul. Kujawskiej. Zapewnia on szybszy dojazd z górnego tarasu do centrum. W listopadzie 2023 r. otwarto zaś kolejny łącznik – w ciągu Kazimierza Wielkiego, między Toruńską i Fordońską. W obu przypadkach przy okazji znacząco rozbudowano układ drogowy.

Bydgoszcz dokonała też znaczących zakupów taborowych. W lipcu 2022 r. miasto podpisało z lokalną Pesą umowę na dostawy 10 nowych całkowicie niskopodłogowych tramwajów, w tym sześciu długich i czterech krótkich. Zamówienie obejmuje też opcję w postaci kolejnych 36 tramwajów typu Swing: 29 długich i siedmiu krótkich. Długość tramwajów długich określono na 29-32 m, a krótkich na 19-22 m. Obecnie Bydgoszcz zdecydowała się zlecić dostawy łącznie 40 tramwajów. Cały kontrakt zostanie sfinalizowany w 2025 r., a zamówienie pozwoli na wycofanie starych wagonów wysokopodłogowych.

Obecnie realizowane inwestycje obejmują przebudowę torowiska na Toruńskiej oraz modernizację zajezdni tramwajowej. Najbliższe plany przewidują zaś przebudowę pętli w Lesie Gdańskim oraz budowę tramwaju przez Szwederowo. Pierwszy etap zakłada realizację torowiska wzdłuż Solskiego z pętlą przy Bielickiej. Docelowo, w kolejnych etapach, linia połączy ronda Kujawskie i Grunwaldzkie.

Częstochowa

Największą inwestycją Częstochowy była zakończona w 2021 r. przebudowa znacznej części infrastruktury tramwajowej – od pętli przy stacji kolejowej na Rakowie do pętli Fieldorfa-Nila. W związku z inwestycją w 2020 r. Pesa dostarczyła 10 kolejnych Twistów, co znacząco zwiększyło udział niskopodłogowego taboru w ruchu.

Plany na przyszłość obejmują przede wszystkim budowę ok. 3-kilometrowej linii tramwajowej na Parkitkę – do obsługi szpitala i nowych osiedli mieszkaniowych. Planowany jest też remont końcówki oryginalnej sieci tramwajowej, czyli odcinka za pętlą na Rakowie w kierunku huty i pętli Kucelin.

Elbląg

Elbląg zakończył inwestycje taborowe w 2021 roku, wówczas Modertrans dostarczył ostatni, piąty wagon Moderus MF 09 AC. To krótki, jednoczłonowy, częściowo niskopodłogowy tramwaj; podobne, choć w innej wersji, są eksploatowane wyłącznie na sieci Tramwajów Śląskich.

Plany na nową perspektywę unijną obejmują modernizacje torowisk i sieci trakcyjnej, zakup 10 nowych tramwajów oraz budowę torów odstawczych przy obecnej zajezdni.

Gdańsk

Gdańsk nieustannie realizuje nowe inwestycje tramwajowe, które sukcesywnie obejmują kolejne części intensywnie rozbudowujących się południowych dzielnic miasta. W 2023 r. otwarto ok. 1,5-kilometrowy łącznik wzdłuż tzw. Nowej Warszawskiej – między al. Adamowicza i pętlą Ujeścisko a al. Havla.

Gdańsk kontynuował też zakupy taboru. W 2021 r. zakończyła się dostawa Jazzów (128NG). W sumie Pesa, w ramach dwóch kontraktów, dostarczyła 30 tramwajów tego typu. Nowe zakupy pozwoliły wycofać w 2021 r. wysokopodłogowe tramwaje z rodziny 105Na. Obecnie jeżdżą więc wyłącznie tramwaje całkowicie lub częściowo niskopodłogowe.

Plany na najbliższe lata obejmują budowę kilkukilometrowej trasy GPW (Gdańsk Południe – Wrzeszcz), czyli połączenia południowych dzielnic – od skrzyżowania Rakoczego i Jaśkowej Doliny do al. Grunwaldzkiej i dworca Gdańsk Wrzeszcz. Do obsługi trasy planowany jest zakup co najmniej 10 tramwajów 45-metrowych.

Gorzów Wielkopolski

Gorzowska sieć tramwajowa należała do najbardziej zaniedbanych w Polsce i groziła jej likwidacja. To się jednak zmieniło: w latach 2017-2022 przebudowano sporą część sieci, co wiązało się z niemal trzyletnią całkowitą przerwą w kursowaniu tramwajów. W 2023 r. otwarto 400-metrowe przedłużenie od dawnej pętli Silwana do krańca przy Fieldorfa-Nila. W 2024 r. tramwaje wróciły natomiast pod dworzec (jednocześnie uruchomiono linię nr 4).

Przy okazji tych inwestycji miasto poczyniło też pierwsze zakupy niskopodłogowych tramwajów. Od 2019 r. do Gorzowa przyjechało 14 nowych tramwajów Twist Pesy.

Plany na najbliższe lata zakładają przedłużenie trasy od dworca przez ul. Jancarza do Sikorskiego. Pozwoli to skierować wszystkie tramwaje w kierunku Wieprzyc przez dworzec. Miasto planuje też kupić co najmniej 10 nowych tramwajów.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

Sieć Tramwajów Śląskich jest wyjątkowa – obejmuje 12 miast (jeśli nie liczyć Gliwic z zajezdnią i jednym przystankiem przy granicy z Zabrzem). Do niedawna udziały w spółce miały wszystkie miasta, choć w 2023 r. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (związek metropolitalny) odkupiła wszystkie mniejsze pakiety. Pakiet kontrolny mają Katowice (55,4%).

Tramwaje Śląskie kontynuują program naprawy i modernizacji torowisk. Przy okazji często poprawiane są parametry sieci (dobudowa mijanek czy drugiego toru). Obecnie trwają m. in. opóźnione prace w Mysłowicach. Udało się też zrealizować dwie nowe inwestycje: pod koniec 2022 r. otwarto ok. 3-kilometrową trasę w Sosnowcu od pętli Zagórze w kierunku Paderewskiego i Rydza-Śmigłego do ronda Jana Pawła II. Pod koniec 2023 r. udało się otworzyć 800-metrowy łącznik w Katowicach wzdłuż ul. Grundmanna (od Chorzowskiej do Gliwickiej). Zwiększa on elastyczność sieci w centrum Katowic.

Plany na najbliższe lata przewidują oczywiście realizację mocno opóźnionej budowy trasy tramwajowej na południe Katowic oraz dalszą rozbudowę sieci tramwajowej w Sosnowcu (domknięcie pętli – tory wzdłuż 11 Listopada od ronda Jana Pawła II do Dańdówki). W planach jest także zakup 10 dwukierunkowych tramwajów jednoczłonowych częściowo niskopodłogowych oraz 40 tramwajów wieloczłonowych: 30 w wersji jednokierunkowej i 10 w wersji dwukierunkowej.

Grudziądz

Najważniejszą inwestycją Grudziądza była modernizacja ok. 7 km toru pojedynczego w ciągu ulic Toruńskiej, Konstytucji 3 Maja, Południowej i Chełmińskiej – zakończyła się w 2022 r. Miasto poczyniło też niewielkie zakupy taborowe: w 2021 r. miasto podpisało umowę z Modertransem na dostawy czterech częściowo niskopodłogowych Moderusów Beta. To pierwsze w mieście tramwaje z niską podłogą.

Teraz miasto przygotowuje koncepcje i projekty rozbudowy sieci: z pętli Rządz w kierunku Mniszka oraz w rejonie dworca kolejowego. Plany przewidują zakup kolejnych trzech częściowo niskopodłogowych tramwajów.

Kraków

Kraków kontynuuje rozbudowę infrastruktury tramwajowej. W 2022 r. miasto otworzyło drogową Trasę Łagiewnicką z tunelem i liczącą około 1,6 km trasą tramwajową, łączącą pętlę Kurdwanów z ul. Zakopiańską. Natomiast w 2023 r. ruszyła trasa o długości 5,5 km na północy miasta – od Krowodrzy Górki do nowej pętli Górka Narodowa.

Kraków postawił też na intensywną wymianę taboru. W latach 2019-2023 w ramach dwóch kontraktów Stadler dostarczył łącznie 110 tramwajów Tango Lajkonik.

Plany przewidują dalszą rozbudowę sieci tramwajowej: budowę linii o długości 2,2 km od Krowodrzy Górki na Azory. Równolegle trwa budowa trasy tramwajowej na Mistrzejowice (kontrakt realizowany w formule PPP – z odcinkiem tunelowym, będącym zalążkiem przyszłej linii premetra). Miasto prowadzi przetargi ramowe na zakup do 90 nowych tramwajów – jedno- i dwukierunkowych o długości do 34 m oraz jednokierunkowych o długości do 45 m.

Łódź

Łódzkie tramwaje od wielu lat są w dużym kryzysie. Wieloletnie zaniedbania w utrzymaniu torów w mieście, które ogólnie zmaga się z wieloma problemami, doprowadziły do wielu tymczasowych zamknięć tras – na długo przed zaplanowanymi modernizacjami i remontami. Miasto cyklicznie naprawia i modernizuje kolejne odcinki sieci, ale unormowanie sytuacji zajmie jeszcze kilka lat.

W latach 2022-2023 miasto wprowadziło do ruchu 30 tramwajów Moderus Gamma LF 06 AC, dostarczonych przez Modertrans. W tym roku Łódź ogłosiła przetarg na 15 tramwajów z możliwością rozszerzenia o 15 kolejnych wozów – jest duża szansa, że te pojazdy dostarczy również Modertrans.

W najbliższych latach kontynuowany będzie wysiłek inwestycyjny związany z przebudową torowisk – z dobudową relacji skrętnych czy niewielkich nowych odcinków tras. Powstać ma m. in. brakujący odcinek torów wzdłuż ul. Broniewskiego od al. Śmigłego-Rydza do Rzgowskiej.

Dzięki środkom unijnym udało się uratować część niegdyś rozległej sieci tramwajów podmiejskich. Było to możliwe dzięki wydatnemu wsparciu państwa i województwa – budżety mniejszych miast nie były w stanie udźwignąć nawet wkładu własnego. Zmodernizowano, a w zasadzie odbudowano od zera, trasy do Zgierza (do pl. Kilińskiego), Pabianic i Konstantynowa Łódzkiego. Przyszłość pozostałych odcinków tras, do Lutomierska i Ozorkowa, jest mocno niepewna i mało optymistyczna. Są jednak szanse, że tramwaje wrócą na drugą trasę w granicach Zgierza.

Olsztyn

Tramwaje wróciły do Olsztyna w 2015 r. W ramach drugiego etapu zrealizowano równoległą, ok. 6-kilometrową trasę wzdłuż al. Piłsudskiego, ulic Wyszyńskiego, Synów Pułku, Krasickiego, Wilczyńskiego do krańca na Pieczewie – z efektowną estakadą nad skrzyżowaniem Synów Pułku i Krasickiego. Nową linię zainaugurowano pod koniec 2023 r. Obecnie długość sieci urosła do 17 km.

W związku z rozbudową sieci Olsztyn kupił 12 tramwajów od tureckiej firmy Durmazlar. Ostatni pojazd został odebrany w I kwartale 2022 r. Rozbudowano też zajezdnię tramwajową.

W planach na najbliższą perspektywę jest przede wszystkim zakup dodatkowego taboru w celu poprawy obsługi sieci. Ogłoszony pod koniec czerwca przetarg obejmuje sześć nowych wozów z opcją na osiem kolejnych. Na razie rozbudowa infrastruktury zeszła na dalszy plan.

Poznań

W latach 2021-2023 w trzech etapach oddano liczącą 3,2 km trasę na Naramowice – od pętli Wilczak, wzdłuż Naramowickiej i al. Praw Kobiet, do krańca Błażeja. Tym samym komunikacja tramwajowa objęła intensywnie rozwijający się obszar miasta.

Poznań konsekwentnie wymienia też tabor, oczywiście wspierając własną spółkę Modertrans. W 2023 r. miasto zawarło umowę na dostawę 10 dwukierunkowych Gamm, a w 2024 r. podjęło decyzję o wykorzystaniu opcji na 20 kolejnych tramwajów.

Plany na najbliższe lata obejmują m. in. tramwaj na Ratajczaka czy do stacji Poznań Wschód. W dalszej perspektywie jest kolejny etap Naramowic (odcinek od Wilczaka w stronę centrum).

Szczecin

Szczecin postawił na przebudowę i rozbudowę sieci tramwajowej. Od 2020 r. trwa szeroko zakrojona modernizacja torów w północnej i południowej części Śródmieścia, która złapała jednak spore opóźnienie. Remont trasy do pętli Pomorzany ma się zakończyć dopiero w sierpniu 2025 r. W 2020 r. otwarto trasę wzdłuż Arkońskiej, od pętli Las Arkoński do Wojska Polskiego, w 2021 r. uruchomiono jej przedłużenie wzdłuż Szafera do pętli Netto Arena, a w 2024 r. domknięto układ poprzez połączenie tej trasy z dawną pętlą na Krzekowie. W sumie przybyło ok. 3 km nowych torowisk.

Szczecin skromnie wypada pod względem zakupów taboru. W ciągu dekady wprowadzono do ruchu zaledwie osiem nowych tramwajów – to częściowo niskopodłogowe Moderusy Beta w wersji jedno- i dwukierunkowej, dostarczane przez Modertrans od 2018 r. Ich częściowy montaż odbywał się w Szczecinie.

Na najbliższe lata przewidziano dalszą modernizację infrastruktury (w kierunku północnym, w stronę zajezdni Golęcin), a także budowę nowej trasy między Gumieńcami a centrum handlowym Mierzyn. Miasto analizuje też kilka innych tras w dalszej perspektywie. Plany na najbliższe lata w zakresie taboru obejmują zakup 30 w pełni niskopodłogowych tramwajów. Na początku wakacji ogłoszono przetarg na zakup czterech pojazdów, z możliwością zwiększenia zamówienia do 12. W przetargu wystartował jedynie Modertrans.

Toruń

W 2023 r. w Toruniu zakończono przebudowę trasy tramwajowej w ciągu Warneńczyka, Gogi i Kościuszki. Na przełomie sierpnia i września 2023 r. miasto otworzyło linię tramwajową na północ miasta, do pętli Heweliusza. To tzw. linia na Jar (skrót od jednostki armii radzieckiej) o długości ponad 6 km, obsługująca tereny podlegające silnej urbanizacji – rzadki przykład inwestycji, która nie tyle dopiero goni zabudowę, ile wspiera rozwój miasta. Niestety, polskim wkładem jest towarzysząca inwestycji spora rozbudowa układu drogowego (Szosa Chełmińska).

W marcu i czerwcu 2024 r. Toruń ogłosił przetargi na zakup nowych tramwajów. Pierwszy ma charakter ramowy i obejmuje dostawy nawet 20 pojazdów o długości 28-32 metrów. Pierwsza umowa realizacyjna ma obejmować dostawy czterech pojazdów. Postępowanie wygrała Pesa, która pokonała tureckiego producenta Bozankaya. Polska firma wyceniła zamówienie na 289,613 mln zł brutto. Same tramwaje to 274,290 mln zł (13,715 mln zł brutto za sztukę). Toruń zamierza sfinansować to zlecenie z KPO.

Kolejny przetarg dotyczy dostawy czterech tramwajów jednokierunkowych o długości 28-33 metrów, z możliwością zwiększenia zamówienia o 8 kolejnych pojazdów. Postępowanie wygrała Pesa, która całą ofertę wyceniła na 165,416 mln zł brutto. Dostawa czterech tramwajów z zamówienia podstawowego będzie kosztować 51,66 mln zł brutto.

Toruń przygotowuje się do kolejnych remontów. Najbliższe plany obejmują prace na ul. Kościuszki – od wjazdu na teren kościoła do ul. Olbrachta. Poza tym miasto chce zmodernizować trasę do pętli Olimpijska, natomiast w dalszych planach jest też przebudowa torowiska na Lubickiej oraz M. Skłodowskiej-Curie. Łącznie, w ramach tych czterech zadań, zmodernizowane zostanie ponad 6 km tras tramwajowych.

Warszawa

W Warszawie mamy do czynienia z kumulacją inwestycji, których realizacja zbiegła się w jednym czasie. W marcu 2024 r. została otwarta linia w ciągu ulicy Kasprzaka – od Skierniewickiej do Wolskiej. Nowy odcinek liczy ok. 2,3 km długości. Przy okazji torowisko na skrzyżowaniu z Wolską przeniesiono do dawnego wykopu samochodowego. W maju 2024 r. otwarto 2-kilometrową trasę wzdłuż Goworka, Spacerowej i Gagarina do krańca na Sielcach. To odnoga i część opóźnionego projektu znanego pod nazwą „tramwaj do Wilanowa”. W kolejnym etapie, na przełomie jesieni i zimy, ma ruszyć 6,5-kilometrowy odcinek wzdłuż Belwederskiej, Sobieskiego i al. Rzeczypospolitej do krańca przy Branickiego. W przyszłym roku ma zaś ruszyć 800-metrowa odnoga wzdłuż św. Bonifacego do pętli na Stegnach. Tramwaje Warszawskie uruchamiają też piątą zajezdnię – wybudowany na Annopolu obiekt pomieści 140 tramwajów.

To nie koniec inwestycji. W tym roku ruszyły budowy kolejnych etapów „tramwaju do Wilanowa”, czyli obwodowej trasy tramwajowej, która ma docelowo połączyć Wolę, Ochotę, Mokotów z Wilanowem. Na Mokotowie trwa budowa trasy o długości 1 km wzdłuż Rakowieckiej – między Puławską a al. Niepodległości, a na Ochocie – trasy liczącej ok. 1,6 km, od Grójeckiej, wzdłuż Bitwy Warszawskiej 1920 r. do Dworca Zachodniego. Tramwaje dojadą do podziemnego przystanku tunelem o długości ok. 600 m.

Rozstrzygnięto też przetarg na projekt tramwaju na Zieloną Białołękę. Trasa będzie miała prawie 6,5 km długości. Rozpocznie się na Targówku przy skrzyżowaniu ulic Matki Teresy z Kalkuty i Rembielińskiej. Dalej będzie prowadzić w ciągu ulic św. Wincentego i Głębockiej. Następnie kilometrową estakadą przejdzie nad trasą S8 i rondem Małej Brzozy. Ostatni odcinek będzie biegł w rezerwie terenowej aż do Szkoły Podstawowej nr 112 przy ulicy Zaułek, gdzie znajdzie się pętla autobusowo-tramwajowa. Budowa może zacząć się w 2028 r.

W październiku 2023 r. do Warszawy przyjechał ostatni Hyundai z kontraktu na 123 nowe tramwaje. Teraz spółka szykuje się do nowego przetargu na zakup 20 tramwajów, z możliwością rozszerzenia zamówienia o maksymalnie 140 wozów. Chodzi o pojazdy o długości do 33 m, zarówno w wersji jedno-, jak i dwukierunkowej.

Wrocław

Wrocław w ostatnich latach intensywnie rozbudował sieć tramwajową. W 2021 r. zrealizowano I etap tramwaju na Nowy Dwór, od pl. Orląt Lwowskich do Śrubowej, a w 2023 r. kolejny etap – od pętli Wrocławski Park Przemysłowy do pętli na Rogowskiej przy Nowym Dworze (łącznie ok. 4,5 km zupełnie nowego odcinka torów). W 2023 r. ruszył także tzw. tramwaj na Popowice (3,5-kilometrowa trasa wzdłuż Dmowskiego, Długiej, Starogroblowej i Popowickiej).

Miasto odmłodziło też tabor. Od 2021 r. Modertrans realizuje kontrakt na dostawy 46 w pełni niskopodłogowych tramwajów Moderus Gamma. W tym roku ruszyły natomiast dostawy 46 tramwajów Pesa Twist 146N. Pierwszy tramwaj wyjechał na wrocławskie tory w czerwcu 2024 r.

Wrocławski Program Tramwajowy na najbliższe lata obejmuje szereg nowych tras: na Swojczyce (wybudowano już torowisko na mostach Chrobrego), na Jagodno, do szpitala na Borowskiej, na Maślice i na Klecinę.